Dhurimi i gjakut…detyrë apo humanizëm?
Qenia njerëzore është një organizëm kompleks, akoma mister në shumë aspekte. Njerëzit janë qenia më e zhvilluar: ata mund të ecin, mund të flasin, mund të mendojnë, mund të komunikojnë, mund të artikulojnë dhe ndërveprojnë me njëri-tjetrin.
Anatomia e trupit të njeriut njihet më së miri. Organet e ndryshme ndërveprojnë dhe koordinohen me njëri-tjetrin, për të përmbushur “detyrat” e përditshme.
Por jo vetëm kaq. Gjaku është tepër i rëndësishëm për individin dhe mirëqenien e tij.
Gjaku është një lëng më i trashë se uji, në qarkullim të vazhdueshëm midis arterieve dhe venave.
- Jeni duke fjetur? Gjaku qarkullon.
- Jeni duke vrapuar? Mos u shqetësoni gjaku vazhdon qarkullon.
- Jeni duke ngrenë? Qarkullon dhe në këtë rast.
Gjysma e gjakut është e përbërë nga plazma. Plazma përmban proteina të cilat ndihmojnë gjakun të koagulojë, ndihmojnë substanca të ndryshme të qarkullojnë nëpërmjet tij dhe kryen një sërë funksionesh të tjera. Plazma përmban dhe glukozë.
Gati gjysma e vëllimit të gjakut zihet nga qelizat e gjakut:
- Rruazat e kuqe të gjakut, që mundësojnë transportin e oksigjenit.
- Rruazat e bardha të gjakut, që ndihmojnë në luftën kundër infeksioneve.
- Trombocitet, që ndihmojnë gjakun të koagulojë.
Plazma është e përbërë nga 92% ujë dhe 8%:
- glukozë;
- hormone;
- proteina;
- kripëra minerale;
- yndyrna;
- vitamina.
Gjaku përmban antigjenë në rruazat e kuqe. Në njerëz të ndryshëm këto antigjenë janë të ndryshëm dhe si rrjedhojë kemi grupe të ndryshme gjaku. Njohja e grupit të gjakut është e rëndësishme sidomos nëse individi duhet të kryejë një transfuzion.
Sa grupe gjaku kemi?
Ekzistojnë 4 grupe gjaku:
– Grupi A: Në sipërfaqe të qelizave të kuqe të gjakut ndodhet antigjeni A dhe plazma ka antitrupa anti-B, të cilat “godasin” rruazat e kuqe të gjakut që përmbajnë antigjenin B.
– Grupi B: Në sipërfaqe të qelizave të kuqe të gjakut ndodhet antigjeni B dhe plazma ka antitrupa anti-A, të cilat “godasin” rruazat e kuqe të gjakut që përmbajnë antigjenin A.
– Grupi AB: Rruazat e kuqe të gjakut kanë dhe antigjenin A dhe antigjenin B. Plazma nuk përmban as antitrupa anti-A dhe as antitrupa anti-B.
– Grupi O: Plazma përmban dhe antitrupa anti-A dhe antitrupa anti-B, por në sipërfaqe të rruazave të kuqe nuk ndodhet as antigjeni A as antigjeni B.
Disa rruaza të kuqe të gjakut kanë faktorin Rh, i njohur ndryshe dhe si antigjeni RhD. Nëse rruazat e kuqe të gjakut përmbajnë antigjenin RhD janë RhD pozitve. Nëse nuk e përmbajnë janë RhD negative.
Pse është e rëndësishme të dish grupin tënd të gjakut
Njohja e grupit të gjakut është tepër e rëndësishme, veçanërisht nëse ju nevojitet një transfuzion gjaku.
Kush ka nevojë për transfuzion?
– Pjesa më e madhe e pacientëve të cilët i nënshtrohen një ndërhyrjeje kirurgjikale dhe u nevojitet transfuzion si pasojë e hemorragjisë gjatë ndërhyrjes kirurgjikale.
– Pacientët të cilët kanë pësuar dëmtime të rënda gjatë aksidenteve apo dukurive natyrore, të shoqërura me hemorragji.
– Pacientët e diagnostikuar me sëmundje që shkaktojnë anemi si: leukemi ose sëmundje të veshkave.
Kush mund të dhurojë gjak dhe kujt?
Ekzistenca e grupeve të ndryshme të gjakut e bën të pamundur që të marrim gjak nga kushdo dhe t’i japim gjak çdokujt.
Më poshtë do ju tregojmë se cilit mund t’i jepni gjak (bazuar në grupin tuaj) dhe prej cilit mund të merrni gjak.
Kush mund të dhurojë gjak?
- Të gjithë të rriturit e shëndetshëm.
- Të gjithë të rriturit që peshojnë mbi 50 kg.
- Të gjithë individët që kalojnë testet e shëndetit fizik dhe mendor.
Kush nuk mund të dhurojë gjak?
- Çdo individ që ka përdorur drogëra, steroide dhe medikamente të tjerë në formë injeksioni (pa rekomandim dhe përshkrim mjeku) 3 muajt e fundit.
- Meshkuj të cilët kanë kryer aktivitet seksual me meshkuj të tjerë 3 muajt e fundit.
- Çdonjeri që ka defiçit të lindur të faktorëve të koagulimit të gjakut.
- Çdo individ që është pozitiv me virusin HIV.
- Çdo individ që ka kryer marrëdhënie seksuale me partnerë të ndryshëm në 3 muajt e fundit.
- Çdo individ që në 12 muajt e fundit ka qenë në kontakt ose ka patur marrëdhënie seksuale me një individ me hepatit.
- Çdo individ i diagnostikuar me babietosis (sëmundje e rrallë e rrezikshme e kockave) ose me sëmundjen Chagas.
A është i sigurt proçesi i dhurimit të gjakut?
Proçedura e dhurimit të gjakut është një proçedurë e sigurt dhe kryhet nga një profesionist i kujdesit shëndetësor. Një set me materiale mjekësore sterile është në dispozicion për çdo person.
Përpara se të dhuroni gjak:
- Flini gjumë mjaftueshëm natën përpara se të shkoni të dhuroni gjak.
- Hani një vakt ushqimor të shëndetshëm përpara se të dhuroni gjak.
- Verifikoni nëse ndonjë nga medikamentet që mund të keni përdorur kohët e fundit ju pengon të dhuroni gjak.
- Vishni rroba të gjera të cilat nuk vonojnë ose pengojnë proçedurën e dhurimit të gjakut.
A sjell dhurimi i gjakut përfitime për dhuruesin?
Përpara se të dhuroni gjak do i nënshtroheni një sërë ekzaminimesh fizike.
Nëse keni një problem shëndetësor të caktuar për të cilin nuk jeni në dijeni, do e zbuloni dhe do merrni ndihmën dhe trajtimin mjekësor të nevojshëm.
Personat që dhurojnë gjak rregullisht kanë rrezik më të ulët për pasjen e presionit të lartë të gjakut dhe atake kardiake.
Nëse jeni diagnostikuar me hemokromatozis, duhet të dhuroni rregullisht gjak me qëllim që të parandaloni grumbullimin e hekurit në organizëm.
Nëse dhuroni gjak ju humbisni 500 kalori për ta zëvëndësuar.
Nëse një person dhuron gjak mund të shpëtojë deri në 3 jetë njerëzish. Prandaj në disa raste nuk duhet parë vetëm benefiti personal. Ju po ndihmoni në shpëtimin e jetës së personave të tjerë.
Sa shpesh mund të dhuroni gjak?
Me dhurim gjaku nënkuptohet:
– dhurimi i gjakut;
– dhurimi i plazmës;
– dhurimi i elementëve të gjakut.
Pjesa më e madhe e njerëzve mund të dhurojnë gjak çdo 56 ditë.
Dhurimi i rruazave të kuqe nuk mund të bëhet më shpesh se 3 herë në vit (cdo 112 ditë).
Dhurimi i plazmës mund të bëhet çdo 28 ditë.
Dhurimi i gjakut është detyrë dhe humanizëm. Eshtë detyra jonë si qytetarë të ndihmojmë njëri-tjetrin. Eshte e vërtetë që askush nuk na detyron dot të dhurojmë gjak, përvec ndërgjegjies.
Ndoshta mund t’ju interesojnë edhe artikujt e mëposhtëm: